Urlop macierzyński w Niemczech
W rozwiniętych krajach ochrona ciężarnych kobiet i świeżo upieczonych matek jest integralną częścią podstawy prawnej danego kraju. Priorytetem w przypadku przyszłych i nowych matek jest przede wszystkim ich zdrowie psychiczne i fizyczne. Taka prawna ochrona przysługuje oczywiście również matkom mieszkającym lub pracującym w Niemczech. Definiuje ją ustawa o ochronie macierzyństwa, tzw. Mutterschutzgesetz, skrótowo MuSchG. Ustawa ta między innymi reguluje obowiązki pracownicze ciężarnych kobiet, ale także chroni pracodawców, na przykład obowiązkiem informacyjnym pracownic w kwestii ciąży.
Co to jest właściwie urlop macierzyński?
Słowo urlop w kontekście macierzyństwa dla wielu doświadczonych matek działa jak płachta na byka, ale nie szukaj w tym ironii. Słowo urlop oznacza bowiem tymczasową usprawiedliwioną nieobecność w pracy, co ma miejsce również w przypadku urlopu macierzyńskiego, więc zdecydowanie jest to urlop. Ochrona matki podczas urlopu macierzyńskiego (czyli w okresie ciąży i po niej) obejmuje jednak więcej niż usprawiedliwioną nieobecność:
- Ochrona zdrowia w pracy – Miejsce pracy i zakres obowiązków ciężarnej kobiety musi być dostosowane tak, aby nie zagrażało zdrowiu przyszłej matki i/lub jej nienarodzonego dziecka
- Zakaz pracy – Jeśli nie można dostosować warunków pracy zgodnie z opisanym powyżej, ciężarna kobieta ma prawo pozostać w domu z wyraźnym zakazem pracy (Beschäftigungsverbot)
- Wypłata świadczeń pieniężnych w macierzyństwie – Potocznie tej formie zastępczego wynagrodzenia mówi się zasiłek macierzyński i prawo do niego ma każda ciężarna kobieta, która opłaca ubezpieczenie zdrowotne
- Specjalna ochrona przed utratą pracy – Ciężarne kobiety i kobiety na urlopie macierzyńskim są chronione przez prawo przed zwolnieniem. Oprócz zapewnienia wsparcia dla przyszłej matki, prawo to chroni kobiety przed dyskryminacją i zwolnieniem właśnie z powodu ciąży
Ochrona macierzyństwa zapewnia jednak więcej niż ochronę sytuacji ekonomicznej młodej rodziny. Oznacza to także pewność dla przyszłej i nowej matki, że nie zostanie zwolniona z powodu ciąży lub długotrwałej nieobecności po porodzie i będzie mogła skupić się na swojej nowej życiowej roli bez obaw o swoją przyszłość. Ustawa o ochronie macierzyństwa więc chroni przed jakąkolwiek formą dyskryminacji i tworzy sprawiedliwe i równe środowisko pracy dla wszystkich.
Ustawa o Ochronie Macierzyństwa (Mutterschutzsgesetzt)
Ustawa o Ochronie Macierzyństwa dotyczy wszystkich kobiet mieszkających lub pracujących w Niemczech. Zapewnia ochronę ciężarnym kobietom od pierwszego dnia ciąży, a więc także wstecz, na czas, gdy jeszcze nie wiedziały o ciąży. Jednak aby ochrona ciężarnych kobiet przed zwolnieniem była ważna, pracodawca musi dowiedzieć się o ciąży lub dowiedzieć się o niej w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia. Tylko w wyjątkowych przypadkach zakończenie stosunku pracy ciężarnej pracownicy jest ważne. Przede wszystkim, jeśli powodem wypowiedzenia jest niezgodne z prawem zachowanie pracownicy lub jeśli nastąpi zakończenie lub przerwanie działalności pracodawcy.
FAQ: Pytania i odpowiedzi na temat urlopu macierzyńskiego w Niemczech
Kto ma prawo do urlopu macierzyńskiego w Niemczech?
Warunki uprawniające do urlopu macierzyńskiego i pomocy finansowej w okresie macierzyństwa nie różnią się znacząco od prawa czeskiego. Do urlopu macierzyńskiego mogą przystąpić tylko kobiety ubezpieczone na wypadek choroby. Są więc w stosunku pracy lub jako osoby prowadzące działalność na własny rachunek opłacają ubezpieczenie chorobowe. Wyjątek stanowią kobiety, które choć nie mają żadnego dochodu podlegającego opłatom, są jednak ubezpieczone w Niemczech w ramach ubezpieczenia rodzinnego lub opłacają dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Prawo do urlopu macierzyńskiego w Niemczech mają również kobiety, które nie mieszkają w Niemczech, ale ich stosunek pracy reguluje niemieckie prawo pracy.
Jednak ustawa o ochronie macierzyństwa ma pewne granice: Nie dotyczy na przykład kobiet pracujących w domu czy kobiet, które pracują wyłącznie na własny rachunek. Ani dyrektorzy firm ani członkowie organów spółek nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego, jeśli nie są w stosunku pracy wobec firmy. Bez prawa są również matki adopcyjne, ponieważ ustawa o ochronie macierzyństwa zajmuje się ochroną ciężarnych i karmiących matek. Wszyscy, którzy nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego, mają prawo do urlopu rodzicielskiego od dnia porodu (lub dnia, gdy dziecko trafia pod ich opiekę).
Jak długo muszę być ubezpieczona, aby mieć prawo do zasiłku macierzyńskiego z Niemiec?
W Niemczech nie ma określonego okresu ubezpieczenia koniecznego do nabycia prawa do urlopu macierzyńskiego. Ogólnie jednak obowiązuje, że kobieta musi być ubezpieczona w Niemczech co najmniej 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego.
Jak długo trwa urlop macierzyński w Niemczech?
W Niemczech na urlop macierzyński kobieta wychodzi 6 tygodni przed planowaną datą porodu i pozostaje na urlopie macierzyńskim przez kolejne 8 tygodni po porodzie. Całkowity czas trwania urlopu macierzyńskiego w Niemczech wynosi zatem 14 tygodni. W przypadku, gdy dziecko urodzi się wcześniej, urlop macierzyński po porodzie jest przedłużany o ten czas, aby łącznie trwał 14 tygodni. W przypadku porodów wieloraczkowych urlop macierzyński w Niemczech jest przedłużany do 12 tygodni po porodzie, co daje łącznie 18 tygodni.
Jak dowiem się, kiedy kończy mi się urlop macierzyński?
Dokładną datę zakończenia urlopu macierzyńskiego w Niemczech dowiesz się po porodzie, z oficjalnych dokumentów Twojej Krankenkasse lub od pracodawcy. Data zakończenia urlopu macierzyńskiego jest ważna dla przejścia na urlop rodzicielski (Elternzeit).
Kiedy ginekolog wystawia wniosek o urlop macierzyński?
Około drugiego trymestru otrzymasz wszystkie niezbędne dokumenty do wniosku o urlop macierzyński od swojego ginekologa.
Jak załatwia się urlop macierzyński?
Podczas jednej z regularnych wizyt w poradni ciążowej otrzymasz od swojego lekarza dokument potwierdzający przewidywaną datę porodu. Kopię tego dokumentu przekaż swojemu pracodawcy i złóż wniosek o zasiłek macierzyński (Mutterschaftsgeld) w swojej Krankenkasse. Do wniosku dołącz potwierdzenie od ginekologa oraz zaświadczenie o dochodach od pracodawcy. U swojego pracodawcy poproś także o dopłatę różnicy (Arbeitgeberzuschuss zum Mutterschaftsgeld) między Mutterschaftsgeld a Twoją średnią pensją.
Ile wynosi zasiłek macierzyński (Mutterschaftsgeld) w Niemczech?
Podczas trwania urlopu macierzyńskiego dla pracujących kobiet Krankenkasse wypłaca zasiłek macierzyński w maksymalnej wysokości 13 € na dzień. Dodatkowo pracodawca dopłaca różnicę między zasiłkiem macierzyńskim a Twoim średnim miesięcznym netto dochodem (Arbeitgeberzuschuss zum Mutterschaftsgeld). W czasie urlopu macierzyńskiego otrzymujesz zatem mniej więcej tę samą kwotę, jaką otrzymałabyś, gdybyś pracowała. Przyszłe matki pracujące jako samozatrudnione w Niemczech lub kobiety niezatrudnione lub kobiety, które nie mają zatrudnienia podlegającego opłatom na ubezpieczenie zdrowotne, muszą rozwiązać sytuację indywidualnie ze swoją Krankenkasse w zależności od rodzaju ich ubezpieczenia zdrowotnego.
Mogę iść do poradni ciążowej do mojego polskiego ginekologa, chociaż pracuję w Niemczech?
Oczywiście. Niemieckie Krankenkasse już akceptują wszystkie dokumenty medyczne wystawione w Polsce i dzięki ubezpieczeniu pomocniczemu polskiego ubezpieczenia zdrowotnego masz prawo korzystać ze wszelkiej opieki medycznej w kraju, gdzie znasz lekarzy i łatwo się z nimi porozumiewasz. Pamiętaj jednak, że Krankenkasse lub Twój pracodawca mają prawo wymagać, abyś poddał się badaniu lekarskiemu w Niemczech.
Przejście z urlopu macierzyńskiego na urlop rodzicielski w Niemczech
Chociaż te pojęcia często łączą się w ogólny termin “urlop macierzyński”, to mają one różny cel prawnie i różne warunki. Podczas gdy urlop macierzyński jest automatyczny i obowiązkowy dla każdej ciężarnej pracownicy, urlop rodzicielski nie jest już obowiązkowy i musisz o niego poprosić u pracodawcy. Dodatkowo, tylko kobiety w ciąży lub po porodzie mogą skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Natomiast urlop rodzicielski przysługuje także innym członkom rodziny, rodzicom adopcyjnym lub opiekunom. Urlop macierzyński służy głównie do regeneracji kobiet po porodzie. Natomiast urlop rodzicielski służy do opieki i wychowania dziecka, trwa maksymalnie trzy lata, a można go korzystać aż do osiemego roku życia dziecka. Urlop macierzyński nie może się pokrywać z urlopem rodzicielskim. Jeśli więc urodzisz kolejne dziecko podczas urlopu rodzicielskiego, to urlop macierzyński rozpoczyna się ponownie w dniu porodu.
