Ciąża i okres próbny: Czy obowiązuje ochrona przed wypowiedzeniem?
Pracujesz w Niemczech i planujesz założyć rodzinę? Takie sytuacje zdarzają się w życiu, i każdy pracodawca, którego zespół składa się z kobiet, musi się na to przygotować. Aby pracodawcy nie mogli uniknąć prawnego obowiązku opieki nad swoją pracownicą w ciąży, istnieje specjalna ochrona przed wypowiedzeniem dla kobiet w ciąży. To jednak nie dotyczy wszystkich przypadków. Należy bowiem wziąć pod uwagę, że ciąża nowo zatrudnionej kobiety może utrudnić funkcjonowanie na stanowisku pracy. Nie tylko kobiety w ciąży mają swoje prawa w Niemczech. Pewna ochrona odnosi się również do pracodawców, którzy nie powinni czuć się wykorzystani przez kobiety w oczekiwaniu na poród.
Ciąża a prawo pracy
Kobiety w ciąży mają szczególną ochronę w ramach prawa pracy. Dotyczy to zwłaszcza wypowiedzeń, ponieważ przepisy dotyczące ochrony kobiet w ciąży uwzględniają również ich życie zawodowe. Kobiety w ciąży mają jednak nie tylko prawa, ale także obowiązki, które muszą przestrzegać.
Kobiety w ciąży mają szczególną ochronę przed wypowiedzeniem
W trakcie ciąży zasadniczo niemożliwe jest wypowiedzenie umowy o pracę zgodnie z § 17 ustawy o ochronie matek. Matka jest również chroniona przed wypowiedzeniem przez pracodawcę do czterech miesięcy po porodzie. Celem jest zapewnienie finansowego zabezpieczenia i ochrona kobiety w ciąży przed obciążeniem psychicznym w wyniku wypowiedzenia. Ma czas na wyzdrowienie i nawiązanie relacji z dzieckiem, bez konieczności rozwiązywania jakichkolwiek problemów w pracy. Urlop macierzyński od ubezpieczyciela zdrowotnego oraz świadczenie od pracodawcy zapewniają jej wsparcie finansowe w okresie zakazu pracy (czyli przed porodem i po nim). Podstawowa ustawa chroni matkę w artykule 6 ust. 4 niemieckiej Konstytucji. Warto zauważyć, że “Każda matka ma prawo do ochrony i opieki społeczeństwa.” Zarówno matka, jak i pracodawcy nie mogą więc lekceważyć przepisów.
Wyjątki od wypowiedzenia dla ciężarnej pracownicy
Dla pracodawcy obowiązuje zakaz wypowiedzenia od momentu, kiedy pracownik poinformuje pracodawcę o swojej ciąży. Wypowiedzenie jest również nieważne, jeśli kobieta dowiaduje się o ciąży w ciągu 14 dni od daty, kiedy wypowiedzenie zostało przekazane. Pracodawca ma również obowiązek dostosować warunki pracy tak, aby umożliwić ciężarnej kobiecie pracę w sposób bezpieczny i spokojny. Ta ulga może dotyczyć zarówno aspektów fizjologicznych, jak i psychologicznych. Ciężarne kobiety nie mogą więc wykonywać prac fizycznie ciężkich ani pracy w środowisku, które je stresuje.
Jednak nie obowiązuje bezwarunkowo, że ciężarne kobiety nie mogą zostać zwolnione z zatrudnienia. Jeśli ich zachowanie na miejscu pracy sprzyja wypowiedzeniu umowy o pracę, takie wypowiedzenie może być ważne. Powody wypowiedzenia nie mogą jednak mieć związku z ciążą, a pracodawcy potrzebują na to zgodę odpowiedniego organu (urzędy powiatowe, prezydia powiatowe lub urząd rzemieślniczy). Przegląd odpowiednich organów nadzorczych w poszczególnych krajach związkowych dostępny jest na stronie internetowej Federalnego Ministerstwa Rodziny, Osób Starszych, Kobiet i Młodzieży. Ponadto, dla matki podlegającej wypowiedzeniu obowiązują szczególne przepisy formalne. W celu ochrony matki wypowiedzenie może być złożone tylko pisemnie i musi zawierać dopuszczalny i zatwierdzony powód wypowiedzenia.
W praktyce takie przypadki są bardzo rzadkie, ponieważ jest bardzo trudne udowodnienie, że wypowiedzenie zostało wydane niezależnie od ciąży. Zazwyczaj nie ma powodów uzasadniających wypowiedzenie. Przykładem może być bankructwo pracodawcy. Pracodawca może być zobowiązany do zapłaty odszkodowania, jeśli zakończy stosunek pracy bez wymaganego zgody odpowiedniego organu. W zależności od tego, czy przyszła matka ma stałe zatrudnienie, czy jest zatrudniona jako tzw. pracowniczka delegowana, stosuje się zasadę równego traktowania w ramach zasady równej płacy (Equal Pay).
Obowiązek zgłoszenia ciąży przez pracownicę
Dla szczególnej ochrony prawnej matki jest ważne, aby pracodawca był poinformowany o jej ciąży. Zgodnie z § 15 ustawy o ochronie matek, kobieta w ciąży ma obowiązek zgłosić ciążę i przewidywaną datę porodu. Kiedy matka rzeczywiście wie, że jest w ciąży, powinna natychmiast powiadomić pracodawcę. Prawny obowiązek poinformowania pracodawcy o ciąży odgrywa także rolę w związku z pewnymi obowiązkami wobec pracodawcy, na przykład jeśli zajmuje kluczową pozycję w firmie, która wymaga dłuższego przeszkolenia. Również jeśli w związku z ciążą obowiązuje zakaz zatrudnienia (na przykład w związku z pracą nocną), wcześniejsze powiadomienie o ciąży jest szczególnie ważne.
Jeśli kobieta w ciąży naruszy ten obowiązek zgłoszenia ciąży, pracodawca może wobec niej zgłosić swoje roszczenia. Na przykład pracodawca może zażądać potwierdzenia ciąży i przewidywanej daty porodu od lekarza. Tak potwierdzona przewidywana data porodu jest istotna dla obliczenia kolejnych terminów, takich jak data rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego. Aby wziąć pod uwagę specjalną sytuację kobiety w ciąży, założono, że ciąża, a tym samym ochrona przed wypowiedzeniem, zaczynają się już 280 dni przed przewidywaną datą porodu. Sąd federalny pracy potwierdził to wyrokiem z dnia 24.11.2022 r. (sygnatura sprawy 2 AZR 11/22). Dzięki tej tzw. domniemanej ochronie przed wypowiedzeniem dla ciężarnych pracownic często obowiązuje już przed samym początkiem ciąży.
Wypowiedzenie w trakcie ciąży
Jeśli kobieta w ciąży chce złożyć wypowiedzenie, nie musi przestrzegać przepisów ochrony określonych w ustawie o ochronie macierzyństwa. Jej wypowiedzenie jest dozwolone nawet w przypadku, gdy pracodawca narusza obowiązek powiadomienia odpowiedniego organu nadzorczego (wyrok Federalnego Sądu Pracy z dnia 19 sierpnia 1982 r., sygnatura sprawy: 2 AZR 116/81).
Ciąża podczas okresu próbnego
Artykuł 17 ustawy o ochronie macierzyństwa odnosi się również do okresu próbnego. Kobieta w ciąży nie może zostać zwolniona nawet w trakcie okresu próbnego. W trakcie zwykle sześciomiesięcznego okresu próbnego można inaczej zwolnić pracownika bez podania przyczyn, z dwutygodniowym okresem wypowiedzenia. Jednak w przypadku ciąży jest inaczej.
Na co trzeba zwrócić uwagę!
W przypadku ciąży w okresie próbnym obowiązują kilka istotnych kwestii, które warto wziąć pod uwagę. Uproszczone prawo do wypowiedzenia umowy, które ułatwia wypowiadanie umowy obu stronom w okresie próbnym, nie obowiązuje w przypadku ciąży. Skrócony okres wypowiedzenia i wypowiedzenie bez podania przyczyn są niezgodne z prawem ochrony matek. Ochrona kobiety w ciąży jest bowiem wyższym interesem prawnym. W tym przypadku ustawa o ochronie macierzyństwa przewyższa prawo do wypowiedzenia w okresie próbnym. Zatrudnienie kobiety w ciąży nie może być więc wypowiedziane nawet w okresie próbnym. Jeśli pracownica w okresie próbnym zachodzi w ciążę, pracodawca może wypowiedzieć jej umowę dopiero od momentu, gdy dowiedział się o ciąży, i to tylko pod warunkiem, że odpowiedni organ wyrazi zgodę na wypowiedzenie dopiero do czterech miesięcy po porodzie.
Jeśli pracodawca zakończy stosunek pracy wbrew własnemu świadomości o ciąży, takie wypowiedzenie jest nieważne, jeśli przyszła matka powiadomi pracodawcę o swojej ciąży w ciągu dwóch tygodni od otrzymania wypowiedzenia. Po późniejszym urlopie rodzicielskim kobieta nadal ma ochronę przed wypowiedzeniem. Ogólnie rzecz biorąc, uproszczone prawo do wypowiedzenia w okresie próbnym podporządkowane jest ochronie matki.
Czy ciąża może przedłużyć okres próbny?
W umowie o pracę ustalony jest okres próbny w zakresie od trzech do sześciu miesięcy. Zgodnie z § 622 Kodeksu Cywilnego (BGB) okres próbny nie może jednak trwać dłużej niż sześć miesięcy. Po upływie tych sześciu miesięcy okres próbny nie może być przedłużony. Jeśli ustalono krótszy okres próbny, można go po uzgodnieniu wydłużyć do maksymalnie sześciu miesięcy. Ta możliwość musi być wcześniej uwzględniona w umowie o pracę i może zostać wykorzystana, gdy pracownik zachoruje w okresie próbnym. Okres próbny można wtedy wydłużyć o czas niezdolności do pracy. Jednak ciąża nie upoważnia pracodawcy do przedłużenia okresu próbnego. Okres próbny nie może być przedłużony nawet w przypadku, gdy ciężarna pracownica zachoruje w okresie próbnym i w jej umowie o pracę nie zawarto klauzuli o możliwości przedłużenia okresu próbnego o czas niezdolności do pracy. Ciąża więc nie jest podstawą do przedłużenia okresu próbnego.
Wypowiedzenie przez pracownicę bez wiedzy pracodawcy o jej ciąży
Jeśli pracownica zostanie zwolniona, a później okaże się, że jest w ciąży, ma dwa tygodnie na poinformowanie pracodawcy o swojej ciąży. Po upływie tego terminu wypowiedzenie nabiera mocy prawnej. Istnieje jednak wyjątek, gdy pracownica dowiaduje się o swojej ciąży później. W takim przypadku może natychmiastowo dostarczyć dodatkowe zgłoszenie o ciąży i uzyskać pełną ochronę przed wypowiedzeniem. Ważne jest jednak podkreślenie, że ciąża musiała istnieć już w chwili wypowiedzenia (BAG 15.11.1990 AP nr 17 do § 9 MuSchG 1968).
FAQ: Pytania i odpowiedziCo się stanie, gdy kobieta zajdzie w ciążę w trakcie okresu próbnego?
Jeśli pracownica zajdzie w ciążę w trakcie okresu próbnego, obowiązuje na nią ochrona zgodnie z ustawą o ochronie macierzyństwa. Jest więc chroniona tak samo, jak w przypadku ciąży poza okresem próbnym. Sześć tygodni przed porodem i osiem tygodni po porodzie jest zwolniona z pracy i rozpoczyna urlop macierzyński.
Kto płaci wynagrodzenie za okres zakazu pracy (Beschäftigungsverbot) w okresie próbnym?
W ramach zakazu pracy pracodawca nadal wypłaca pełne wynagrodzenie. Pełne wynagrodzenie jest wypłacane również w przypadku, gdy kobieta zostaje przeniesiona na inne stanowisko pracy, które może wykonywać nawet w ciąży, o ile typowe wynagrodzenie na takim stanowisku jest niższe.
Kiedy należy poinformować pracodawcę, że kobieta jest w ciąży?
W okresie ciąży i co najmniej cztery tygodnie po porodzie obowiązuje ochrona przed wypowiedzeniem zgodnie z ustawą o ochronie macierzyństwa, paragraf 17. Warunkiem jest, że pracodawca wie o tych okolicznościach lub dowie się o nich najpóźniej w ciągu dwóch tygodni od otrzymania wypowiedzenia.
Podsumowanie
Dla wielu kobiet i pracodawców temat ciąży w kontekście prawa pracy wiąże się z pytaniami i niepewnością. Istnieją jednak jasne przepisy, które wyjaśniają tę kwestię. Pewne jest, że przyszłe matki są chronione zgodnie z niemieckim prawem w różny sposób, przede wszystkim za pośrednictwem ustawy o ochronie macierzyństwa. Dlatego warto znać odpowiednie prawa i obowiązki, aby nie przekroczyć terminów i nie komplikować życia innych zaangażowanych stron.
