Chociaż obowiązki zawodowe nie zawsze nas ekscytują, zwykle nie kojarzymy ich z żadnymi przyjemnymi uczuciami. Gdy więc odczuwamy ścisk w klatce piersiowej na myśl o końcu weekendu, powinniśmy być czujni. Może się okazać, że radość z pracy psuje nam kolega lub szef swoimi nierealistycznymi wymaganiami albo zachowaniem, które budzi w nas niechęć. Według otoczenia możemy być nadwrażliwi lub robić z igły widły, w rzeczywistości jednak możemy być ofiarą mobbingu. Mobbing może mieć poważne skutki zdrowotne, od bezsenności i braku koncentracji, przez depresję, aż po myśli samobójcze. Czym jest mobbing w miejscu pracy, jak skutecznie się przed nim bronić i co robić, gdy wszystkie próby naprawy sytuacji zawodzą?
Czym jest mobbing?
Słowo mobbing często tłumaczy się na język polski jako „przemoc w miejscu pracy”, ale nie jest to dokładne. Przemoc kojarzymy z różnymi formami przemocy psychicznej i fizycznej, zastraszaniem i groźbami wśród dzieci i młodzieży. W porównaniu z przemocą, mobbing jest znacznie bardziej podstępny i trudniejszy do rozpoznania, a ofiary często ulegają opinii otoczenia, że są tylko nadwrażliwe lub mało asertywne wobec dziwnych poleceń kolegów. Mobbingiem zajmuje się prof. Heinz Leymann, który definiuje mobbing jako kolektywną kampanię współpracowników mającą na celu wykluczenie, ukaranie i poniżenie wybranego pracownika, zazwyczaj bez uzasadnionej przyczyny. W każdym przypadku mobbing jest długotrwałym naciskiem trwającym ponad 6 miesięcy, który w miejscu pracy objawia się wrogą i nieetyczną komunikacją, niezależnie od tego, co wybrany pracownik robi lub jak się zachowuje. Mobbing jest więc zbiorem pojedynczych ataków, które z zewnątrz wydają się nieszkodliwe i przypadkowe, ale w rzeczywistości mogą podstępnie zniszczyć twoją psychikę.
Jaka jest różnica między mobbingiem a bossingiem?
Oprócz mobbingu wyróżniamy jeszcze pojęcia bossing, staffing i straining. Termin bossing prawdopodobnie znasz, wyraża wariant mobbingu, którego dopuszcza się przełożony wobec podwładnego. Przeciwieństwem tego jest staffing, gdy mobbingu dopuszcza się podwładny wobec przełożonego. Straining jest natomiast określeniem na łagodniejszą formę mobbingu, niekoniecznie jeśli chodzi o przejawy, wystarczy, że mobbing trwa krócej niż pół roku, jak pisaliśmy powyżej.
Co jest uważane za mobbing w miejscu pracy w Niemczech?
Thüringer Landesarbeitsgericht (stanowy sąd pracy) definiuje mobbing w miejscu pracy w Niemczech w następujący sposób:
- Przełożeni lub pracownicy dyskryminują lub nękają kogoś z kolegów. Nie musi to koniecznie dotyczyć wyłącznie jawnie wrogich zachowań, za mobbing uważa się również wrogie zachowanie, wykluczanie kolegi z zespołu, celowe zatajenie pewnych informacji i tym podobne.
- Mobbing ma miejsce przez dłuższy okres czasu i odbywa się systematycznie. W rezultacie ofiara czuje się w pracy źle pod względem psychicznym lub fizycznym.
- Ofiara mobbingu jest stawiana w podrzędnej roli wobec sprawcy, który nieustannie daje jej odczuć jej podrzędną pozycję, nawet jeśli są sobie równi pod względem zawodowym lub jeśli ofiara jest formalnie przełożonym sprawcy.
- W trakcie mobbingu dochodzi do łamania prawa, gdy ofiara jest zmuszana do rezygnacji z pracy w sposób, który nie jest legalny.
Mobbing więc obejmuje werbalne obelgi, sexualne napaści i fizyczne ataki, nawet w fazie gróźb. To samo dotyczy obelg i wyśmiewania z powodu koloru skóry, narodowości, religii, poglądów politycznych, płci, życia prywatnego lub niepełnosprawności. Ponadto pod pojęcie mobbing wchodzi ciągłe przydzielanie zadań w terminach, których nie da się wykonać, zlecanie bezsensownych zadań lub przeciwnie, odbieranie zadań oraz udzielanie nieuzasadnionych upomnień / Abmahnung. Może się także zdarzyć, że przełożeni zatają przed tobą informacje związane z twoją pracą, odmówią dyskusji z tobą, nie uwzględnią cię przy rozdawaniu nagród bez jasnych powodów lub przydzielą zadania niezwiązane z twoją pracą. To również jest w Niemczech mobbing w miejscu pracy.
Jak się przejawia mobbing?
Na to nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi. Tak jak różne są osobowości sprawców mobbingu, tak różne są również przejawy mobbingu w miejscu pracy. Dlatego też trudniej jest zdefiniować mobbing jako taki. Spróbujemy jednak przedstawić najczęstsze przejawy.
- Koledzy czy przełożeni często nadmiernie krytykują ofiarę, kradną jej pomysły lub klientów i zastraszają ją, przez co ofiara boi się im przeciwstawić.
- Sprawcy zachowują się złośliwie, wykorzystują każdą okazję do poniżenia ofiary, ale mogą również na pierwszy rzut oka wyglądać na przyjazne i godne zaufania osoby, które ofiara ma po swojej stronie. Informacje, które uzyskają od ofiary, potem wykorzystują przeciwko niej. Zwykle sprawcy rozsiewają plotki o ofierze lub nadmiernie ją krytykują.
- Trudniejszy do rozpoznania mobbing to ten, gdy sprawca przejawia się jako gracz zespołowy i przyjaciel, ale celowo zataja przed ofiarą informacje, które ofiara potrzebuje znać do swojej pracy.
Sześć faz mobbingu
Tematem mobbingu w miejscu pracy zajmuje się również dr Harald Ege, który unika uznawania za mobbing wszystkiego, co dzieje się w miejscu pracy. Według jego słów, gdyby mobbingiem było “wszystko, co dzieje się w miejscu pracy,” to mobbing nie znaczyłby nic. Dlatego w swoich badaniach nad tym zjawiskiem nazwał sześć faz mobbingu:
- Potencjalny konflikt w miejscu pracy jest już obecny, ale jeszcze nie przejawia się jako mobbing. Chodzi raczej o przypadkowe incydenty (condition zero).
- Początek mobbingu – pojawiają się świadome i planowane ataki.
- U ofiary mobbingu pojawiają się zmiany nastroju, depresyjne usposobienie, bezsenność i podobne objawy.
- Powstałe problemy, takie jak częsta nieobecność, niska jakość pracy, niewystarczające wyniki pracy itp., zaczynają być rozwiązywane przez przełożonych lub dział personalny.
- Nieobecności z powodu choroby stają się coraz dłuższe i częstsze, nawet trwające miesiące.
- Utrata miejsca pracy.
Jak rozwiązać mobbing w miejscu pracy w Niemczech?
Jeśli masz poczucie, że jesteś ofiarą mobbingu, powinieneś bez zwłoki skontaktować się ze swoim przełożonym. Jeśli to twój przełożony dopuszcza się wobec ciebie mobbingu, zwróć się do rady nadzorczej, jeśli taka istnieje w twojej firmie. Pracodawca ma ogólnie ustawowy obowiązek reagować na twoje podejrzenia i powstrzymać mobbing. W tym celu może na przykład skorzystać z prawa odsunięcia sprawcy od kontaktu z tobą, udzielając mu nawet Freistellung. Pracownikowi, który dopuszcza się mobbingu, pracodawca może bez ostrzeżenia udzielić natychmiastowego wypowiedzenia.
Jeśli jako ofiara mobbingu musisz skorzystać z opieki medycznej, masz prawo do zwrotu kosztów, jeśli lekarz potwierdzi, że w wyniku mobbingu doszło do uszczerbku na twoim zdrowiu. Ponadto masz prawo do odszkodowania pieniężnego za zniesławienie lub naruszenie twoich praw osobistych przez sprawcę. Aby później móc udowodnić mobbing w miejscu pracy, dokumentuj pisemnie i jak najdokładniej wszystkie incydenty między tobą a sprawcą. Jako ofiara staraj się znaleźć w zespole kolegów, którzy będą po twojej stronie i ewentualnie będą gotowi wystąpić jako świadkowie.
Sprawcę mobbingu spróbuj zneutralizować samodzielnie
Nie zachęcamy do fizycznej konfrontacji! Prawdą jednak jest, że żaden tyran nie terroryzuje swojej ofiary wiecznie. Jeśli nie uda mu się wyrzucić cię z firmy w określonym czasie, jest szansa, że sam zaprzestanie swoich ataków. Dlaczego? Ponieważ odkrył, że nie dasz się zastraszyć. Twoje pewne siebie zachowanie sprawcę mobbingu zniechęci, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy przepraszasz, płaczesz lub nawet sam atakujesz. Zachowaj więc swoją dyplomatyczną stronę osobowości, bądź asertywny, pokaż mu, że nie boisz się zapytać o zdanie innych kolegów na temat całej sytuacji, po prostu pokaż, że nic cię łatwo nie złamie.
FAQ
Co to jest psychiczna przemoc, czyli mobbing w miejscu pracy?
Mobbing jako psychiczna przemoc w miejscu pracy polega przede wszystkim na poniżaniu i ośmieszaniu jednostki w zespole, na jej obmawianiu lub całkowitym ignorowaniu.
Dokąd się zwrócić w przypadku mobbingu w miejscu pracy?
Jeśli mobbingu dopuszcza się ktoś z twoich kolegów, zwróć się do swojego przełożonego. Jeśli jednak sprawcą jest twój przełożony, skontaktuj się z radą nadzorczą w twojej firmie lub bezpośrednio z sądem pracy.
Jak rozpoznać bossing?
Bossing oznacza mobbing, którego dopuszcza się przełożony wobec swojego podwładnego. Jest szczególnie widoczny, gdy przełożony przydziela swojemu podwładnemu zadania, które są poza jego możliwościami do wykonania. Nadmiernie go krytykuje, nie przekazuje mu istotnych informacji, ma wobec niego częste zastrzeżenia, ośmiesza go, nie docenia i podobne.
