W naszych wcześniejszych artykułach piszemy, że aby rozpocząć pracę w Niemczech, nie potrzebujecie niczego. Żadnej wizy, żadnego pozwolenia na pracę. Jedynym, co może was ograniczyć w podjęciu pracy w Niemczech, jest wasze wykształcenie. Chociaż zdobyliście pewne kwalifikacje w Polsce, w Niemczech – a ogólnie poza granicami naszego kraju – jakby nie miały one znaczenia. Ponieważ systemy edukacyjne w poszczególnych krajach różnią się, może się zdarzyć, że to, co w Polsce wystarczy z potwierdzeniem wykształcenia zawodowego, w Niemczech wymaga matury. Dlatego istnieje system zwany nostryfikacją, w którym odpowiednia instytucja państwowa danego kraju analizuje warunki uzyskania waszego wykształcenia z innego kraju i porównuje je z wymaganiami zdobycia identycznego wykształcenia u siebie.
Celem nostryfikacji w Niemczech jest więc ocena, czy wasze polskie wykształcenie spełnia wymagania niemieckiego rynku pracy dla waszego zawodu. Gdzie składać wniosek o uznanie wykształcenia w Niemczech? Ile to kosztuje? Czy naprawdę jest to konieczne? Na te pytania odpowiemy w tym artykule.
Jak wygląda nostryfikacja w Niemczech?
Uznanie wykształcenia jest w Niemczech istotne głównie w zawodach, które nie mogą funkcjonować bez odpowiedniego poziomu wykształcenia. Zwykle dotyczy to pracy w służbie zdrowia lub zawodach technicznych, gdzie kwalifikacje są wymagane bezpośrednio przez prawo. Korzyścią z uznania wykształcenia zdobytego za granicą jest ułatwienie wstępu kandydatom z zagranicy na niemiecki rynek pracy. Już od 2012 roku obowiązuje w Niemczech ustawa o uznawaniu wykształcenia zdobytego za granicą, na podstawie której obecnie praktycznie każdy może ubiegać się o uznanie swojego wykształcenia – co także zwiększa jego wartość na rynku pracy w Niemczech. Do tego czasu uznanie wykształcenia dotyczyło jedynie wybranych zawodów. Od 1 marca 2024 roku w Niemczech obowiązuje dodatkowa ustawa, która umożliwia nostryfikację specjalistów z krajów trzeciego świata. Dzięki tej ustawie obywatelom państw trzecich, którzy osiągnęli już pewne stanowisko w regulowanych zawodach, takich jak służba zdrowia czy nauki, znacznie ułatwia się wjazd do Niemiec.
Ustawa o nostryfikacji w Niemczech jednocześnie wprowadza jednolity i przejrzysty proces uznawania wykształcenia. Ustawa ta składa się z “ustawy o ustalaniu kwalifikacji zawodowych” (Berufsqualifikationsfeststellungsgesetz, skr. BQFG) oraz innych przepisów dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych, o których mowa w kolejnych około 60 ustawach regulujących konkretne zawody. Ponadto poszczególne landy mają możliwość ustanowienia własnych regulacji prawnych dla zawodów, których regulacja jest w gestii władz krajów związkowych. Do takich zawodów należą między innymi nauczyciele, inżynierowie, architekci czy pracownicy socjalni.
Gdzie złożyć wniosek o nostryfikację w Niemczech?
Pierwszym krokiem nostryfikacji w Niemczech jest przedłożenie wszystkich odpowiednich dokumentów, które zdobyliście podczas nauki i w ramach kształcenia ustawicznego. Należą do nich świadectwa zawodowe, maturalne oraz dyplomy uczelni wyższych wraz z ich suplementami. Dokumenty te przekazujecie do oceny odpowiedniej instytucji. Po dokładnym sprawdzeniu waszego wykształcenia instytucja ta wyda wam certyfikat, który formalizuje uznanie waszego wykształcenia.
Instytucja, która sprawdza i uznaje wasze wykształcenie, zależy od waszego zawodu. Centralną rolę w procesie uznawania pełni Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen (ZAB). ZAB porównuje wasze zagraniczne (czeskie) wykształcenie z niemieckimi standardami i decyduje, czy wasze polskie wykształcenie jest równoważne z niemieckim.
W przypadku zawodów regulowanych prawnie, takich jak rzemiosło czy inżynieria, proces nostryfikacji w Niemczech przejmują specjalistyczne izby, takie jak Industrie- und Handelskammer (IHK) lub Handwerkskammer. Tytuły akademickie w niektórych landach są sprawdzane przez specjalne organy, które organizują uznawanie tytułów we współpracy z ZAB.
Jakie są wymagania dotyczące uznania wykształcenia w Niemczech?
Podczas oceny zagranicznego wykształcenia można napotkać duże różnice, zwłaszcza w przypadku kwalifikowanych pracowników z krajów spoza UE. Proces nostryfikacji różni się w zależności od tego, jaki zawód wykonujecie i jakie kwalifikacje oraz wykształcenie są potrzebne do jego wykonywania. Poza wiedzą teoretyczną i zakresem waszej dotychczasowej praktyki, organy mogą wymagać wykazania się znajomością języka niemieckiego na potrzeby uznania kwalifikacji. W zawodach regulowanych prawnie, takich jak medycyna, instytucje zatwierdzające mogą również wymagać ukończenia kursów adaptacyjnych lub zdania egzaminów.
Czy Niemcy uznają studia za granicą?
Uznanie studiów za granicą przez Niemcy zależy od kilku czynników, w tym od kraju, w którym studiowaliście, jakości uczelni oraz konkretnego kierunku. Uznawaniem studiów zagranicznych zajmuje się w Niemczech ZAB lub inne instytucje odpowiedzialne za dany obszar. Jeśli uzyskacie tytuł naukowy za granicą, możecie używać go w Niemczech w takiej samej formie. Przekształcanie tytułów na niemiecki odpowiednik jest dozwolone tylko w wyjątkowych przypadkach. Jeśli studiowaliście kierunek związany ze służbą zdrowia lub inżynierią, prawdopodobnie będziecie musieli zdać dodatkowe egzaminy lub ukończyć dalsze kształcenie w Niemczech.
Jeżeli rozpoczęliście studia za granicą, ale ich nie ukończyliście, możecie je dokończyć w Niemczech. Musicie jednak uzyskać uznanie dotychczas zdanych egzaminów. Decyzję o ich uznaniu podejmuje sama uczelnia. Jeśli posiadacie maturę zagraniczną i chcecie aplikować na niemiecką uczelnię, musicie ubiegać się o uznanie wykształcenia lub ukończyć studium przygotowawcze.
Uznawanie doktoratów ze szkół zagranicznych w Niemczech
Uznawanie doktoratów jest ogólnie bardziej skomplikowane w każdym kraju. Na przykład, aby uzyskać tytuł MUDr. w Czechach, należy spełnić określone wymagania, które obejmują między innymi pięć lat ciągłych studiów i jeden rok praktyki. W praktyce jednak okazuje się, że za granicą wystarczy na przykład czteroletni kurs lub dłuższy okres praktyki w szpitalu, aby uzyskać tytuł medyczny. Dla porównania, system edukacji medycznej w Niemczech jest porównywalny jedynie z systemem w Szwajcarii, Austrii i Włoszech. Tylko lekarze z tych krajów mogą używać tytułu Dr. w Niemczech. Pozostali muszą ubiegać się o uznanie kwalifikacji i uzyskać zgodę na używanie tytułu Dr.
Które kierunki studiów są uznawane międzynarodowo i są ważne w Niemczech bez skomplikowanej nostryfikacji?
Międzynarodowe uznawanie programów studiów wynika przede wszystkim z umów dwustronnych dotyczących edukacji oraz standardów akredytacyjnych szkół wyższych. Programy studiów takie jak medycyna, inżynieria, prawo czy ekonomia zazwyczaj podlegają międzynarodowym porozumieniom, które ułatwiają proces uznawania wykształcenia zdobytego za granicą. Proces ten, zwany bolońskim, odgrywa kluczową rolę w harmonizacji programów licencjackich i magisterskich w ramach UE. Dzięki procesowi bolońskiemu na niemiecki rynek pracy łatwiej mogą dostać się nie tylko niemieccy obywatele, którzy ukończyli studia za granicą, ale także cudzoziemcy.
Ile kosztuje nostryfikacja w Niemczech?
Koszty uznania wykształcenia zdobytego za granicą różnią się w zależności od instytucji, która zatwierdza wykształcenie, rodzaju kwalifikacji oraz złożoności oceny. Opłaty za nostryfikację w Niemczech wahają się od 100 do 600 €. Koszty te pokrywają administrację całego procesu, ale należy się liczyć z dodatkowymi opłatami, na przykład za poświadczone kopie lub tłumaczenia dokumentów na język niemiecki. Koszty te zazwyczaj ponoszą sami wnioskodawcy. W Niemczech można jednak skorzystać z niektórych programów, które częściowo lub całkowicie pokrywają koszty nostryfikacji. Można o nie wnioskować na przykład w Agentur für Arbeit.
Pytania i odpowiedzi
Czy Niemcy uznają każde wykształcenie zdobyte za granicą?
Nie tylko w Niemczech, ale ogólnie w Europie, państwa uznają jedynie wykształcenie uzyskane w instytucjach edukacyjnych posiadających akredytację. Przed podjęciem studiów zalecamy sprawdzenie, czy dana uczelnia ma ważną akredytację.
Co jest potrzebne do uznania wykształcenia, jeśli chcę pracować jako pielęgniarka w Niemczech?
Potrzebny jest poświadczony dokument ukończenia wykształcenia (świadectwo maturalne, dyplom uczelni), dokument potwierdzający praktykę zawodową oraz zaświadczenie o znajomości języka niemieckiego. W niektórych przypadkach Niemcy mogą wymagać odbycia kursu adaptacyjnego lub zdania egzaminu przed uznaniem kwalifikacji.
Czy praktyka w Niemczech może zastąpić wykształcenie?
W niektórych zawodach tak, jednak zazwyczaj nadal trzeba ubiegać się o nostryfikację.
Podsumowanie
Uznanie zagranicznych kwalifikacji jest niezbędnym krokiem, aby ułatwić dostęp wykwalifikowanym pracownikom i absolwentom z zagranicy na niemiecki rynek pracy. Proces uznawania umożliwia sprawdzenie równoważności kwalifikacji zdobytych za granicą z niemieckimi standardami. Zwłaszcza w zawodach regulowanych prawnie oficjalne uznanie kwalifikacji jest konieczne do pracy w Niemczech i bez niego nie można wykonywać danego zawodu. Dzięki ustawie o uznawaniu oraz różnym programom finansowania wykwalifikowani specjaliści mogą znacznie poprawić swoje możliwości zawodowe w Niemczech, przyczyniając się do zaspokojenia zapotrzebowania na pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami.
