Dźwigi to potężne maszyny, które umożliwiają bezpieczne podnoszenie i przemieszczanie ciężkich ładunków na placach budowy oraz w codziennej działalności zakładów. Ze względu na dużą odpowiedzialność operatorów dźwigów i hakowych, niezbędne są jasne przepisy bezpieczeństwa. Chronią one osoby przed zagrożeniami i pomagają zapobiegać wypadkom spowodowanym przez spadające ładunki, brak konserwacji lub błędy w obsłudze.
Zasady bezpieczeństwa, regularne kontrole i staranne szkolenia minimalizują ryzyko i skutecznie chronią zarówno ludzi, jak i sprzęt. W tym artykule przedstawiamy kluczowe przepisy oraz sposoby ich konsekwentnego wdrażania.
Dlaczego przepisy bezpieczeństwa dla dźwigów są konieczne?
Dźwigi są kluczowymi maszynami na placach budowy i w wielu zakładach przemysłowych. Przenoszą one ładunki ważące kilka ton na duże odległości – często nad obszarami, w których znajdują się ludzie. Nawet drobne zaniedbania mogą mieć poważne konsekwencje. Źle przymocowany ładunek, uszkodzone ramię czy niesprawne hamulce mogą prowadzić do niebezpiecznych sytuacji i poważnych wypadków.
Przepisy bezpieczeństwa zapewniają kontrolowaną i systematyczną pracę dźwigów. Określają one jasne zasady dotyczące użytkowania, konserwacji, mocowania ładunków i komunikacji między operatorem dźwigu, hakowym i innymi zaangażowanymi osobami. Celem jest wczesne wykrycie zagrożeń, eliminacja usterek technicznych oraz skuteczna ochrona osób w otoczeniu dźwigu.
Jednolite przepisy zwiększają również efektywność pracy. Przestrzeganie zasad nie tylko zapobiega wypadkom, ale także minimalizuje kosztowne przestoje i ryzyko odpowiedzialności prawnej. Świadomość bezpieczeństwa zaczyna się na początku pracy i trwa przez cały dzień roboczy – to proces ciągły w całej działalności dźwigowej.
Ponadto firmy są zobowiązane do wdrażania i przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, aby spełnić wymagania prawne dotyczące ochrony pracowników.
Podstawy prawne przepisów bezpieczeństwa
Bezpieczne użytkowanie dźwigów w Niemczech podlega jasno określonym przepisom prawnym, które są regularnie aktualizowane. Ich celem jest ochrona osób, regulacja eksploatacji oraz minimalizacja zagrożeń związanych z obsługą ciężkich ładunków.
Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa eksploatacji (BetrSichV)
BetrSichV stanowi podstawę prawną dla bezpiecznego użytkowania sprzętu roboczego, w tym dźwigów. Pracodawcy są zobowiązani do przeprowadzenia oceny ryzyka, wdrożenia odpowiednich środków ochronnych oraz zapewnienia bezpiecznego użytkowania dźwigów.
Nowelizacja BetrSichV, która weszła w życie w marcu 2025 roku, doprecyzowuje m.in. wymagania dotyczące regularnych inspekcji oraz kwalifikacji operatorów.
Przepis DGUV 52 „Dźwigi” w Niemczech
Jest to regulacja Niemieckiego Ubezpieczenia Wypadkowego, która szczegółowo określa zasady budowy, wyposażenia i eksploatacji dźwigów. Wyróżnia różne rodzaje dźwigów – np. dźwigi samochodowe czy żurawie wieżowe – i określa wymagania dotyczące regularnych przeglądów, inspekcji wzrokowych oraz szkoleń dla operatorów.
Techniczne zasady bezpieczeństwa eksploatacji w Niemczech (TRBS)
TRBS precyzują wymagania BetrSichV. Szczególnie istotne w pracy dźwigowej są:
- TRBS 1111 – ocena zagrożeń,
- TRBS 1201 – inspekcja sprzętu roboczego,
- TRBS 1116 – kwalifikacje i szkolenie pracowników.
Aktualne zmiany w 2025 roku w Niemczech
W 2025 roku prawnie wzmocniono cyfrową dokumentację w zakresie bezpieczeństwa pracy: protokoły inspekcji i szkolenia bezpieczeństwa dla dźwigów mogą być teraz prawnie przechowywane w formie elektronicznej. Ułatwia to monitorowanie konserwacji i zwiększa przejrzystość zarządzania bezpieczeństwem.
Środki ochrony osobistej i dodatkowe zabezpieczenia
Podczas pracy z dźwigami odpowiednie środki ochrony osobistej (PSA) są niezbędne zarówno dla operatora dźwigu, jak i hakowych oraz innych osób znajdujących się w strefie zagrożenia. Podstawowe wyposażenie obejmuje:
- Buty ochronne ze stalowym noskiem,
- Kask z paskiem podbródkowym,
- Rękawice ochronne,
- Odzież ostrzegawczą (jeśli wymagana).
W określonych sytuacjach – np. podczas transportu osób lub pracy na wysokości – wymagane są dodatkowe środki ochrony, takie jak szelki asekuracyjne.
Ponadto optyczne i akustyczne systemy ostrzegawcze, stabilne bariery oraz czytelne oznakowanie zabezpieczają strefę zagrożenia wokół pracy dźwigu. Zastosowanie nowoczesnych systemów sterowania radiowego może również zmniejszyć ryzyko, ponieważ operator dźwigu ma lepszy wgląd w otoczenie pracy. Środki te nie tylko chronią przed wypadkami, ale także zwiększają czujność wszystkich zaangażowanych osób.
Bezpieczne podnoszenie ładunków
Podnoszenie ładunków to kluczowy element pracy dźwigów i jednocześnie obszar największego ryzyka. Aby zapewnić bezpieczny przebieg operacji, należy przestrzegać kilku zasad:
- Nie przekraczać maksymalnej nośności dźwigu,
- upewnić się, że sprzęt do podnoszenia jest w dobrym stanie,
- prawidłowo używać zawiesi i pasów transportowych.
Kąt podnoszenia, siła wiatru i odpowiednia komunikacja między operatorem a hakowym mają kluczowe znaczenie.
Bezpieczny proces podnoszenia rozpoczyna się od wyboru odpowiednich zawiesi – takich jak łańcuchy, liny czy pasy podnoszące. Muszą one być dostosowane do ciężaru ładunku oraz kierunku podnoszenia. Następnie mocowanie ładunku powinno być wykonane przez wykwalifikowane osoby. Podczas podnoszenia ładunek nie może być ciągnięty na ukos ani przenoszony nad ludźmi. Nikt nie powinien znajdować się w strefie obrotu dźwigu, dopóki ładunek znajduje się w powietrzu.
Zasady bezpieczeństwa dla żurawi wieżowych
Żurawie wieżowe stawiają szczególne wymagania: ich ogromna wysokość oraz zasięg wysięgnika często utrudniają widoczność. Dlatego przy każdym użyciu konieczna jest jasna komunikacja między operatorem dźwigu a sygnalistą – najlepiej za pomocą łączności radiowej.
Montaż takich żurawi może być wykonywany wyłącznie przez uprawnione osoby, a w przypadku silnego wiatru praca powinna zostać natychmiast przerwana. Ponadto surowo zabrania się przenoszenia ładunków nad drogami komunikacyjnymi lub stanowiskami pracy, chyba że zostały zastosowane odpowiednie środki ochronne.
Odpowiedzialność i zadania operatora dźwigu
Operator dźwigu nie tylko obsługuje maszynę, ale ponosi główną odpowiedzialność za bezpieczne wykonywanie operacji:
- Przed rozpoczęciem pracy musi sprawdzić dźwig pod kątem usterek technicznych, np. hamulców, systemu sterowania czy osprzętu do podnoszenia.
- Podczas pracy musi identyfikować i unikać zagrożeń – zwłaszcza w pobliżu innych osób. Obejmuje to również ścisłe przestrzeganie instrukcji sygnalisty oraz natychmiastowe zatrzymanie operacji podnoszenia w przypadku jakichkolwiek wątpliwości.
Solidne szkolenie, regularne kursy doskonalące oraz wysoka koncentracja są podstawowymi wymaganiami.
Regularne kontrole i konserwacja
Bezpieczeństwo pracy dźwigów zależy od ich stanu technicznego. Operatorzy są zobowiązani do codziennych kontroli wzrokowych, a przeszkoleni inspektorzy muszą przeprowadzać coroczne przeglądy techniczne.
Wszystkie przeglądy powinny być udokumentowane zgodnie z zaleceniami producenta, aby zapewnić długoterminowe bezpieczeństwo i niezawodność działania.
Podsumowanie: odpowiedzialność i unikanie ryzyka
Zagrożenia związane z obsługą dźwigów można skutecznie minimalizować dzięki jasnym zasadom, przeszkolonym specjalistom i niezawodnej technologii. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa oraz regularne kontrole to fundament stabilnych warunków pracy z ciężkimi ładunkami. Każde działanie – od mocowania ładunku po sterowanie dźwigiem – ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa wszystkich zaangażowanych osób.
